اجرای هات تپ خطوط لوله و مخازن مشتمل بر چندین فرایند است که تمامی آن ها ضرورتاً به عملیات هات تپ و تخصصی که نیروی کار جهت انجام آن می بایست داشته باشد ندارند. برای مثال طراحی اتصالات یک فرایند مهندسی است، یا ساخت اتصال معمولاً اغلب توسط جوشکارانی انجام می شود که ممکن است آشنایی چندانی با فاز اجرایی هات تپ نداشته باشند. اما اجرای هات تپ خود یک تخصص ویژه محسوب می شود و اپراتوری که وظیفه اجرای کار گرم هات تپ را بر عهده دارد باید آموزش های لازم، دانش فنی و تخصص مورد نیاز، و نهایتاً سابقه و تجربه انجام گار در زمینه هات تپ را داشته باشد تا بتواند یک پروژه اجرای هات تپ را با موفقیت به اتمام برساند. البته هر مجموعه مجری عملیات انشعاب گرم برای خود دستورالعمل ها و راهکارهایی را تدوین کرده است که در اجرای هات تپ می توان با استفاده از آن ها فرایند را به بهترین شکل ممکن پیش برد، اما همان طور که می دانیم هیچ دستورالعمل یا سند مکتوب مدون در صنعت نمی تواند پاسخگوی تمام آن چه باشد که اپراتور حین اجرای کار می بایست به انجام برساند.

هات تپ در هر واحد صنعتی که به نحوی دارای خطوط لوله و مخازن است می تواند کاربرد داشته باشد. خطوط لوله گاز، آب و برخی سوخت ها طبیعتاً بخشی از فرایندهای جاری هر شرکت و مجتمع صنعتی هستند و نمی توان از واحدی صنعتی نام برد که به نحوی دارای این امکانات نباشد. اما به دو دلیل عملیات هات تپ روی آن ها انجام نمی شود؛ دلیل اول عدم آشنایی مدیران این واحدهای صنعت با فرایند اجرای هات تپ است که می تواند به نوبه خود حتی فرایندهای جاری ایشان را نیز تحت تأثر قرار دهد و آن ها را وادار کند برای انشعاب گیری یا مسدود کردن و تغییر مسیر خطوط لوله دست به اقداماتی نظیر بستن جریان سیال از لوله و خاموش کردن بخشی از فرایندهای جاری مجتمع شان بشود. دلیل دوم در عدم استفاده از عملیات هات تپ عدم صرفه اقتصادی است. برای مثال واحدی صنعتی که در صدد است لوله دو اینچی حاوی سیالی نظیر آب یا نفت را مسدود کند ترجیح می دهد برای ساعاتی جریان سیال را ببندد و عملیات مسدود سازی را بدون نیاز به هات تپ و استاپل یا انسداد خطوط لوله به انجام برساند. البته این حکم در خصوص عملیات های انشعاب از خطوط لوله گاز صدق نمی کند و واحد صنعتی توان و صلاحیت انشعاب گیری یا مسدود سازی خطوط لوله گاز را ندارد.

اما با این حال واحدهای صنعتی متعددی وجود  دارند که خواهان عملیات هات تپ بوده و ترجیح می دهند کلیه فرایندهای انشعاب گیری خود را به صورت گرم و از طریق هات تپ به انجام برسانند. معمولا صنایع سنگین، پرهزینه و پر بازده جزو این زمره از واحدهای صنعتی به شمار می روند، چرا که بر حسب ماهیت کارشان قطعی سیال ولو برای مدت زمان کوتاه می تواند عوارضی بالا برای شان داشته باشند و از همین رو ترجیح می دهند از فن آوری عملیاتی هات تپ استفاده کنند تا بدون هر گونه وقفه و توقف در جریان سیال درون خطوط لوله، انشعاب گیری یا فرایندهای مسدود سازی و انسداد خط لوله را به پیش ببرند. میدان های نفتی از این جمله اند و به همین خاطر بخش اعظم پروژه های هات تپ در پالایشگاه ها، میدان های نفتی و خطوط لوله انتقال نفت انجام می شوند. همچنین شرکت های مرتبط با خطوط لوله گاز نیز از این جمله اند و بخش بالایی از انشعاب گیری های گرم، مربوط به هات تپ خطوط لوله گاز است. بنابراین الزام یا عدم الزام استفاده از فن آوری هات تپ بستگی به ماهیت نیاز کارفرما و ضریب اهمیت جاری بودن سیال درون خط لوله دارد.

در خصوص فرایند اجرایی عملیات هات تپ نیز ابتدا به ساکن آماده سازی تجهیزات در درجه اول اهمیت قرار دارد. برای اجرای هات تپ به صورت صحیح می بایست ابتدا تمامی تجهیزاتی که در اجرای پروژه دخیل هستند مورد بازرسی و ارزیابی قرار گیرند. البته فرض بر آن است که اتصالات پیش از این تست شده و نسبت به صحت عملکردشان اطمینان حاصل شده است.

ابتدا به ساکن موتور محرک دستگاه hot tap  مورد ارزیابی قرار می گیرد. پاوریونیت می بایست از حیث پاسخگویی به الزامات اجرایی پروژه توان کافی را داشته باشد. پاور یونیت یک محرک هیدرولیکی یا پنوماتیکی است که تغذیه دستگاه هات تپ را بر عهده دارد. پاور یونیتی برای کار گرم باید انتخاب شود که بتواند انرژی لازم به دستگاه هات تپ جهت برش لوله را بدهد. از طرفی دستگاه هات تپ حین برش با سیال درون لوله و فشار آن مواجه خواهد شد. دستگاه پاوریونیت باید قادر باشد که این فشار را نیز تحمل کند. به طور کلی انرژی پاوریونیت به گیربکس دستگاه منتقل شده و از طریق آن حرکت دورانی کاتر مقدور خواهد شد. بنابراین این موتعر تغذیه باید توان کافی برای انتقال این انرژی به گیربکس جهت چرخش کاتر را داشته باشد. از این رو ابتدا یک موتور محرک متناسب با شرایط کار  و مدل و توان دستگاه هات تپ انتخاب می شود و سپس با انجام تست های لازم، عملکرد آن مورد بررسی قرار می گیرد تا در حین اجرای کار با مشکلی مواجه نشویم. سیستم برق رسانی، الکتروموتور، پمپ ها و کانکتورها باید به دقت بررسی شوند تا آسیبی در کار مشاهده نشود.

ایمنی محیط کار، محل تردد، راه فرار اضطراری، ایمنی و اطمینان اسکافولدینگ و داربست ها در شرایطی که کار در ارتفاع انجام می شود، صحت و درستی نوع حفاری در زمانی که اجرای هات تپ در عمق زمین است و مواردی از این قبیل اقداماتی است که پیش از  اجرای هات تپ می بایست انجام شوند. اگر کار در ارتفاع انجام می شود سیستم داربست بندی باید بر اساس استانداردها انجام شده باشد. نیروی کار باید به کمربندهای ایمنی مجهز شوند و در صورتی که برای انجام عملیات نیاز به سبد بود، ایمنی سبد و جرثقیل حامل آن باید کاملاً تضمین شده باشد. در صورتی که کار در عمق زمین انجام می شود نیز باید استانداردهای حفاری مورد توجه قرار گیرند تا ایرادی متوجه فرایند اجرایی هات تپ نشود. نظارت بر حفاری و نظارت و کنترل فرایند هات تپ توسط یک بازرس متبحر ایمنی از الزاماتی است که نباید نسبت به آن بی توجه بود.

هات تپ

اما پس از آماده سازی این مراحل و ضمن اجرای هات تپ می بایست روند پیشروی به دقت مورد ارزیابی قرار گیرد. اپراتور انشعاب گرم باید دقت تمام داشته باشد که پیشروی شفت نباید از حد مجازی شدت بالاتری داشته باشد. در این خصوص مجری hot tap  باید تمام جوانب را بسنجد؛ از یک سو سرعت پایین باعث هرز رفتن و فرسوده شدن مته راهنما و کاتر خواهد شد و از سوی دیگر سرعت بالاتر از حد متعارف باعث ایجاد فشار بیشتر روی این دو قطعه، افزایش درجه حرارت محل درگیری این قطعات با لوله و همچنین بروز رخدادهایی نظیر شکستن الماسه ها و کاتر خواهد شد. اجرای هات تپ باید بر حسب ویژگی های فنی خط لوله و سیال به بهترین نحو ممکن انجام شود. در این خصوص سرعت پیشروی از پیش می بایست توسط تیم مهندسی محاسبه و تخمین زده شود، اما اپراتور کار نیز باید دقت، تجربه و مهارت تشخیص فرایند را داشته باشدتا حین کار دچار آسیب هایی از این قسم نشویم.

نکته دیگری که در اجرای هات تپ باید به آن اهتمام داشت میزان پیشروی است؛ که نه می بایست کمتر از یک میزان مجاز و نه بیشتر از آن باشد. پیشروی کمتر از این حد باعث نیمه کاره ماندن فرایند برش و پیشروی بیش از این حد باعث آسیب دیده جداره مقابل لوله خواهد شد که عملیات انشعاب گرم روی آن انجام نخواهد شد. در برخی موارد ممکن است اپراتور بر حسب مهارتی که در زمینه اجرای کار انشعاب گرم هات تپ دارد، به صورت تجربی و به این پشتوانه که با کامل شدن فرایند برش، باردهی سبک تر خواهد شد به محاسبات انجام رفته توسط واحدهای مهندسی در خصوص میزان پیشروی توجهی نشان ندهد. اما این یکی از ایرادات بالقوه ای است که می تواند فرایند را به مشکل مبتلا کند. ممکن است برش و پیشروی مورد نیاز کامل شده باشد، اما با این وجود اپراتور متوجه اتمام فرایند نشده و پیشروی را ادامه دهد تا جایی که مته راهنما به سوی دیگر لوله و جداره داخلی آن برسد و با آن درگیر شود. این قسم ایرادات بدون توجه به استانداردها، مراجع، دستورالعمل ها و روش های اجرایی بسیار محتمل می باشند. بنابراین حضور دائم یک نماینده از واحد مهندسی جهت نظارت بر جسن اجرای تمامی مراحل انجام عملیات هات تپ ضروری است.

البته در برخی زمان ها نیاز به این است که پیشروی به میزانی باشد که مته راهنما و کاتر با جداره مقابل لوله درگیر شوند و آن را نیز ببرند. این در شرایطی است که می خواهیم از طریق یک پلاگ تمامی فضای لوله را مسدود کنیم و از جریان هر گونه سیال در آن ممانعت کنیم. در این صورت اتصالی که خواهیم ساخت نیز به صورت چهار شاخه خواهد بود و به کاتر و مته راهنما اجازه خواهد داد که تا انتهای برش جداره مقابل لوله پیشروی کند. نظیر این پروژه توسط شرکت پیشگام صنعت ابزار در مجتمع پتروشیمی جم به انجام رسید. در این پروژه به منظور رفع نشتی از خط لوله ۳ اینچی یک اتصال چهار شاخه روی لوله نصب گردیده و از طریق عملیات هات تپ کل قطر لوله بریده شد. پس از برش کامل لوله پلاگ مسدود کننده جریان در محل قرار گرفت و به این ترتیب نشتی ایجاد شده با انسداد جریان رفع گردید.

به طور کلی بجز انشعاب گیری، یکی دیگر از کاربردهای هات تپ روی خطوط لوله، انسداد خط لوله و جریان سیال درون آن است. در انسداد خط لوله ابتدا به ساکن یک عملیات هات تپ برای ایجاد انشعاب و باز کردن مجرایی برای ورود پلاگ مسدود کننده به درون خط لوله انجام می شود. سپس دستگاه هات تپ از مجموعه خارج می شود و به جای آن دستگاه استاپل روی ولو نصب می شود. دستگاه استاپل دارای یک پلاگ در انتهای شفت خود است، وظیفه این پلاگ انسداد خط لوله و بستن هر گونه منفذی است که جریان سیال می تواند از آن عبور کند. این پلاگ بسته به کاربرد خود می تواند به صورت دائم یا موقت درون لوله قرار بگیرد. اگر هدف صرفا انجام تعمیرات، تعویض قطعات یا تجهیزات، و یا تست و بازرسی باشد پلاگ انسداد خط لوله به صورت موقت درون آن قرار می گیرد و پس از اتمام عملیات و انجام اقدامات مود نظر روی بخش مسدود و جدا شده دوباره باز می شود  تا فرایند ادامه پیدا کند. در این مواقع دستگاه استاپل نیز معمولاً روی ولو می ماند تا زمان اتمام عملیات اصلاحی در همان جا باقی می ماند. اما اگر پلاگ انسداد خط لوله قرار است در همان جا به صورت دائم باقی بماند، طبیعتاً دستگاه استاپل پس از اتمام فرایند جدا شده و پلاگ درون لوله باقی می ماند. بدیهی است که بر حسب اقتضائات هر پروژه و نوع پلاگی که مورد استفاده قرار می گیرد، فرایند جدا شدن دستگاه استاپل از پلاگ متفاوت خواهد بود.

اجرای هات تپ

به طور کلی اجرای هات تپ از جانب اپراتورها مستلزم اتخاذ تدابیر و توجهات ویژه است. انشعاب گیری به روش گرم یک فرایند کوتاه مدت است و در ظرف زمانی کوتاهی به اتمام می رسد، در همین مدت زمان می بایست متغیرهای عدیده دخیل در فرایند را مورد نظر داشت؛ نحوه عملکرد پاور یونیت، کانکتورها و اتصال پاوریونیت به دستگاه هات تپ، عملکرد دستگاه در پیشروی، نحوه حرکت شفت، تحت کنترل بودن فرایند پیشروی شفت، عملکرد صحیح کاتر، وضعیت کاتر درون خط لوله، و مواردی از این قبیل ضمن اجرای هات تپ می بایست تمام و کمال تحت نظر و زیر کنترل اجرا کننده عملیات هات تپ باشد. مجموعه این عوامل همچون حلقه های یک زنجیر می مانند و بروز ایراد در هر یک از این موارد کل فرایند را به وقفه می اندازد.

عدم اتصال صحیح پاور یونیت به برق، باعث توقف عملکرد دستگاه هات تپ خواهد شد. چنان که اشاره شد حرکت دورانی این دستگاه از طریق نیروی هیدرولیکی یا پنوماتیکی پاور یونیت تغذیه خواهد شد و در صورتی که این امکان فراهم نباشد، در پیشبرد عملیات دچار مشکل خواهیم شد. پاوریونیت ها معمولا منبع تغذیه الکتریکی دارند و از این رو باید تأسیسات مناسب برای روشن کردن و عملکرد ثابت و پایدار این موتورها فراهم باشد. در مناطقی که دسترسی به شریان های برق وجود ندارد می توان با استفاده از ژنراتور برق مورد نیاز برای روشن کردن پاور یونیت و انجام عملیات هات تپ را فراهم کرد.

عملکرد نادرست کانکتورها و شیلنگ های انتقال نیروی هیدرولیکی به دستگاه، باعث ضعف عملکردی دستگاه هات تپ و شفت آن خواهد شد. بدیهی است که روغن هیدرولیکی یا جریان پنوماتیکی با استفاده از کانکتورها و شیلنگ ها به دستگاه هات تپ منتقل خواهند شد. در صورتی که هر یک از این اجزا دچار سوء عملکرد شد عملیات با مشکل مواجه خواهد شد چچرا که افت فشار در انتقال نیرو به دستگاه هات تپ خواهیم داشت و همین امر سبب بروز مشکل در عملیات می شود، چرا که نیروی کافی برای درگیر شدن چرخ دنده ها و فعالیت صحیح گیربکس فراهم نخواهد شد و بنابراین از ناحیه حرکت دورانی دستگاه هات تپ دچار ایراد و مشکل خواهیم شد.

عدم اتصال صحیح نازل به روی خط لوله حین اجرای کار گرم هات تپ نشتی و برون رفت سیال را به بار خواهد آورد. ساخت نازل و نیز جوشکاری نازل روی خط لوله از بالاترین اهمیت در انجام عملیات هات تپ برخوردارند و از این رو باید در خصوص شان بیشترین توجه را داشت. تدوین دستورالعمل های جامع و کامل برای اتصال نازل به بهترین شکل روی خطوط لوله از جمله مواردی است که نسبت به آن به هیچ عنوان نباید اهمال داشت.

عملکرد نادرست ولو باعث بروز نشتی پس از اتمام فرایند اجرایی هات تپ خواهد شد. تست ولو پیش از انجام عملیات ضروری است. چه بسیار مواردی که تمامی آیتم ها و متغیرهای عملیات هات تپ به درستی به پیش می روند و انشعاب گیری به صورت صحیح و دقیق انجام می شود، اما پس از بستن ولو و باز کردن دستگاه هات تپ، با بروز نشتی از ناحیه ولو مواجه می شویم. در این شرایط دیگر انجام هیچ گونه اقدام اصلاحی امکان پذیر نیست مگر آن که با بستن ابزارهای مسدود کننده از سر ریز  و نشتی سیال ممانعت کنیم. در صورتی که میزان نشتی و فشار آن بالا باشد طبیعتا کار بسیار دشوارتر خواهد بود و اقدامات و تدابیر ویژه را می طلبد. معمولاً عرف بر آن است که کارفرما و نه مجری عملیات هات تپ تهیه و نصب ولو را بر عهده می گیرندو انجام تست ها و آزموت های مورد نیاز برای تأیید کیفیت ولو ضروری است و اگر کارفرما در این خصوص اهمال کرد، مجری کار گرم هات تپ خود باید وارد عمل شده و تست های لازم را روی ولول انجام دهد. انجام صحیح هات تپ و تحویل یک انشعاب کامل و بدون ایراد در زمره وظایف مجری کار است و از این رو حتی در صورت عدم مسئولیت، باید در قبال قطعات تجهیزی کارفرما تعهد و مسئولیت به خرج دهد.

اگر قطعات و اجزای دستگاه هات تپ نظیر شفت و گیربکس و کاتر درست عمل نکنند با بروز ایراد در برش لوله مواجه خواهیم شد.

اگر نکات و الزامات ایمنی نیروی کار و محل انجام عملیات به درستی رعایت نشده باشند، ممکن است با بروز آسیب های فنی و سوانح جبران ناپذیر انسانی مواجه شویم.

این دست ایرادات بالقوه پرشمارند و مجری عملیات هات تپ باید با تشکیل کار گروه های امکان سنجی و مطالعاتی نسبت به تمامی این موارد حساسیت های لازم را به خرج دهد. در نهایت نیروی انسانی، مهارت و تجربه او، دانش و تخصص فنی و ایمنی اش، تمرکز و قوای لازم برای انجام کار هات تپ، و مهم تر از همه قدرت و ابتکار عمل، و قابلیت واکنش سریع در صورت بروز ایراد از اهمیت بالایی در خصوص نیروی انسانی برخوردارند. از این رو کسب آموزش ها و مهارت های لازم، فراهم کردن شرایط و امکانات رفاهی در روزهای انجام عملیات چهت تمرکز بخشیدن به او، و فراهم کردن تجهیزات مطمئن ایمنی از پشتوانه های انجام یک عملیات هات تپ صحیح و باکیفیت تلقی می شوند.

شرکت پیشگام صنعت ابزار در موارد عدیده ای بروز عدم کارکردهای و ناکارآمدی های تصادفی را حین کار تجربه کرده است اما به پشتوانه تجاربی که آموخته و کسب کرده است توانسته در حین اجرای هات تپ ایراد مطروحه را رفع کند. این شرکت با تجبه بسیار بالا در زمینه انجام عملیات هات تپ، تا کنون حدود ۴۵۰۰ عملیات انشعاب گیری به روش هات تپ در سایزهای ½ تا ۷۲ اینچ را با موفقیت به انجام رسانده است و امروز به این پشتوانه آماه است نیازهای مشتریان در این خصوص را در اسرع وقت به انجام برساند. پروژه های اجرایی این شرکت در سایزهای مختلف، در ارتفاعات متفاوت و روی خطوط لوله حاوی انواع سیالات به انجام رسیده است. از این رو ما کاستی و محدودیتی در انجام عملیات هات تپ در شرایط مهتلف و متفاوت نخواهیم داشت. شرکت پیشگام صنعت ابزار حدود ۱۵ سال است که فعالیت های اجرایی خود را متوجه عملیات انشعاب گرم یا هات تپ نموده است و از این رو پیشینه این شرکت در این زمینه مثال زدنی است.

نمونه ای از عملیات انسداد خط لوله

همچنین ما تجربه و دانش بالایی در زمینه انجام عملیات های انسداد خطوط لوله به روش های مختلف را دارا می باشیم. انسداد خط لوله به روش های استاپ (Hi Stop) یکی از آن هاست. انسداد لوله به روش استاپل از طریق خط فرعی بای پس نیز از دیگر مهارت های ما در حوزه ارائه خدمات تعمیراتی خطوط لوله است. ما قادریم با نصب خطوط فرعی موقتی و شریان دادن سیال به این خطوط، بخش های آسیب دیده لوله را مسدود کرده و بدون نیاز به قطعی جریان سیال، عملیات های تعمیراتی روی لوله را به انجام برسانیم. این دست فرایندهای کارایی و بهره وری بالایی در بهره برداری و برنامه ریزی مجتمع های صنعتی بزرگ خواهند داشت و به همین دلیل با وجود حساسیت، ریسک بالا و ماهیت پیچیده کار، برنامه ریزان واحدهای صنعتی کلان ترجیح می دهند برای خدمات خطوط لوله از این دست سرویس ها استفاده کنند.

البته باید اشاره شود که ظریب ریسک عملیات های هات تپ یا انسداد خط لوله کاملاً به دستورالعمل ها و میزان توجه و اهتمامی خواهد داشت که مجریان کار خواهند داشت. آن ها بر حسب تجربه و دانش فنی، و نیز تعهد و حساسیت کاری، می بایست به استانداردها و مراجع بین المللی معتبر رجوع کرده، و ضمن شناسایی وسواس گون تمامی متغیرهایی که به نحوی می توانند بر کار هات تپ یا انسداد لوله آسیب وارد کنند، از استانداردهای مذکور راه حل های اصلاحی پیشگیرانه به منظور ممانعت از بروز آسیب ها را پیدا کنند و با پیاده سازی آن ها در مراحل آماده سازی و اجرایی هات تپ، ضریب ریسک عملیات را به حد اقل خود برسانند.