در انشعاب گرم یا هات تپ توجه به شرایط و اقتضائات فنی سیال درون لوله از اهمیت زیادی برخوردار است. مجری هات تپ می بایست در خصوص نوع سیال، فشار آن و سایر فاکتورهایی که در پیشبرد عملیات تأثیر مستقیم یا غیر مستقیم می گذارند توجه ویژه را داشته باشد. چنان که می دانیم بزرگ ترین مزیت عملیات هات تپ، و آن چه این فرایند را نسبت به روش های رایج انشعاب گیری برجسته می کند همین فاکتور سیال درون لوله است. دستگاه هات تپ می تواند روی خط لوله ای که سیال درون آن جاری است پیشروی کند و لوله را به سایز مورد نظر برای انشعاب سوراخ کند و به این ترتیب انشعاب حاصل شود. اما برای این که از این مزیت بیشترین بهره را برده باشیم باید شرایط و الزامات و محدودیت هایی که از جانب سیال بر عملیات وارد می شود را بپذیریم و بر حسب آن انشعاب گیری خط لوله به روش گرم (Hot Tap) را به انجام برسانیم.

هات تپ

پیش از آغاز عملیات و حتی پیش از آماده سازی دستگاه هات تپ می بایست شرایطی که خط لوله و سیال آن بر فرایند تحمیل می کند در نظر داشته باشیم و کلیه فرایندهای مربوط به عملیات را با در نظر داشتن آن برنامه ریزی و انجام دهیم. چنان که می دانیم دستگاه هات تپ می بایست تحت فشار معینی از سیال عملیات را به انجام برساند. حین عملیات حرارتی از ناحیه برش لوله توسط کاتر ایجاد می شود که این حرارت می بایست توسط سیال دفع و رفع شود، در غیر این صورت گرمای ساطع شده از برش می تواند خطرناک و آسیب زا برای عملیات باشد. بنابراین در ابتدا می بایست یک آنالیز دقیق از مولفه های فیزیکی سیال به انجام برسد و در خصوص امکان اجرای هات تپ روی خط براورد دقیق صورت بگیرد. دما و فشار سیال اصلی ترین متغیرها در این خصوص هستند. اگر دمای سیال از حد مشخصی بالاتر باشد طبیعتا نمی تواند وظیفه خنک کاری خط را انجام دهد و بنابراین انجام هات تپ روی آن خط به صلاح نخواهد بود. همچنین اگر فشار سیال نیز از حد مشخصی پایین تر باشد یا سیال در حالت راکد و ساکن باشد، باز هم مشکلاتی آشکار گریبان گیر عملیات خواهد شد و در این موثعیت هم باید شرایط را به نفع اوضاعی تعییر داد که امکان اجرای هات تپ فراهم شود.

بنابراین و در این خصوص باید فاکتورهای زیر را در نظر داشته باشیم تا عملیات انشعاب گرم هات تپ (Hot Tap) به بهترین نحو ممکن انجام شود:

نکته اول ثبات و عدم نوسان در جریان سیال است. در این خصوص باید اطمینان کامل داشته باشیم. خط لوله ای که دچار افت یا افزایش نامتعارف جریان سیال می باشد برای هات تپ گیری مطمئن نخواهد بود. عملیات هات تپ معمولاً بازه زمانی کوتاهی را نیاز دارد و اگر برنامه ریز ها و مراحل پیش آماده سازی به درستی انجام شده باشند، پیچیده ترین عملیات ظرف نیمی از روز به اتمام خواهد رسید. اما در همین بازه خط باید دارای حداکثر ثبات و فقدان نوسان باشد. علی الخصوص این فاکتور زمانی مهم است که نوسان مربوطه جریان را حدی پایین تر از حد مجاز برساند به نحوی که ادامه فرایند انشعاب گیری گرم در آن خطرناک باشد. اگر افت فشار به حدی باشد که جریان سیال بسیار پایین برود در این صورت حرارت ناشی از برش لوله توسط کاتر دفع نخواهد شد و می تواند منبع ایجاد احتراق در محیط شود. این امر بسیار خطرناک است و می توان آسیب های جدی بر کار و بر خود مجتمع وارد کند. بنابراین پیشاپیش هماهنگی های لازم در این خصوص باید با مجری و کارفرمای طرح انجام شده باشد تا هات تپ از این ناحیه متحمل آسیب نشود.

فقدان برنامه ریزی صحیح، عدم کنترل دقیق جریان سیال توسط مهندسین فرایند، تغذیه خط توسط تجهیزات و تأسیساتی که در کنترل مجتمع صنعتی نمی باشند، و مواردی از این دست می توانند منشأ بروز افت فشار در خطوط لوله باشند. در هر صورت هر کدام از این معایب حین اجرای هات تپ باید رفع شوند تا عملیات با حداکثر اطمینان به انجام برسد.

عدم هماهنگی در خصوص این گونه عیوب و مشکلات، یکی از ایرادات رایج در فرایندهای اجرایی هات تپ است که بسیاری از مجریان مرتکب به آن می شوند. انشعاب گیری گرم یا هات تپ (Hot Tap) مستلزم یک کار تیمی و مجموعه هماهنگی های چند منظوره میان چندین واحد دخیل در فرایند است. در این خصوص تیم اجرایی باید پیش بینی های لازم را به عمل آورده و تمامی واحدهای دخیل در فرایند را نسبت به کم و کیف کار مطلع نماید. در صورتی که بر حسب اقتضائات مجتمع صنعتی مذکور، امکان دسترسی مستقیم تیم اجرای هات تپ به واحدهای مربوطه نبود، ایشان باید مراتب را مستقیماً با کارفرما اطلاع دهند تا هماهنگی از این طریق انجام شود. افت فشار می تواند ناشی از برنامه ریزی فنی، سیکل های افت کار تأسیساتی یا ایرادات غیر مترقبه باشد. در هر یک از این شرایط حتی در صورت قصور کارفرما، تیم اجرای هات تپ باید تمرکز بر کار را داشته و مانع بروز آسیبی از این ناحیه به اجرای عملیات شود.

از دیگر مواردی که به سیال باز می گردد نوع آن است، و این که سیال مذکور از نوع مواد قابل احتراق و اشتعال می باشد یا نه. اگر سیال در برابر حرارت یا مواد اشتعال پذیر مستعد احتراق یا انفجار باشد بدیهی است توجهات بیشتری را می طلبد. انجام عملیات هات تپ روی این دسته از خطوط لوله خطرات بیشتری را متوجه مجری کار خواهد کرد و برنامه ریزی ها و طراحی های احتیاطی بیشتری را چه به لحاظ فنی و چه ایمنی می طلبد. چنان که می دانیم بروز این گونه رخدادها نه تنها خود عملیات هات تپ، بلکه تأسیسات و تجهیزات مجتمع صنعتی و چه بسا خود نیروی انسای فعال در انجام عملیات را دچار آسیب کند. بنابراین توجه به این نکته از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و در خصوص آن باید تمامی تدابیر لازمه را اندیشیده و برای پیاده سازی شان اهتمام ورزید.

دیگر نکته در خصوص سیال میزان فشار آن است. اگر فشار سیال از حد پایین مجاز برای هات تپ گیری کمتر باشد بدیهی است که دو راه حل وجود دارد؛ اول این که با انجام هماهنگی ها، حین اجرای هات تپ فشار خط را به صورت مصنوعی تا حد مجاز بالا آورد و پس از اتمام به شرایط آغازین برگرداند، و دوم این که در صورت ممکن بودن، با استفاده از تزریق مواد و سیالات به افزایش فشار سیال در محل انجام عملیات هات تپ یاری رساند. از این طریق می توان فشار سیال را به میزان مورد دلخواه رسانده و به این طریق شرایط را برای انجام هات تپ فراهم کرد.

هات تپ

دیگر نکته ای که در خصوص عملیات هات تپ باید بدان توجه ویژه داشت اهتمام به نوع سیال است. اگر سیال از نوع مواد سمی و خطرناک برای سلامت جانی نیروی انسانی و محیط زیست می باشد، باید وسواس و حساسیت انجام هر کدام از مراحل هات تپ را تا میزان زیادی بالا برد. برای مثال در خصوص عملیات هات تپ (Hot Tap) روی خط لوله حاوی گاز ترش، می دانیم که استنشاق کوچک ترین میزان از این ماده برای نیروی انسانی خطرات جانی به همراه خواهد داشت. در این خصوص باید فرایندها و مراحل اجرایی انشعاب گیری گرم به صورت تدوین و اجرا شود که کوچک ترین احتمال در خصوص بروز کوچک ترین آسیب و حادثه ای نداشته باشیم. ضمن مدیریت و بازرسی فرایندها، باید از متبحرترین نیروی انسانی بهره برد تا کار با بیشترین ضریب اطمینان و کمترین میزان ضریب خطای انسانی به انجام برسد. شرایط محیطی نیز باید به گونه ای برنامه ریزی شود که هیچ عامل خارجی آسیب رسان بر فرایند وجود نداشته باشد تا عملیات را به مطمئن ترین شکل ممکن به اتمام برسانیم.

همان طور که پیداست عملیات هات تپ یک فرایند پیچیده و مستلزم لحاط کردن متغیرهای پرشمار است که سیال فقط یکی از آن ها به شمار می رود. توجه همزمان به تمامی این عوامل از وظایف یک مجری کارکشته در عملیات انشعاب گرم هات تپ محسوب می شود. در صورتی که به این دست متقیرهعا و الزامات آن توجه کامل و جامع مبدول شود، در اجرای صحیح عملیات ذره ای نمی توان شک کرد، اما اهمال در برآورد و محاسبه هر یک از متغیرهای مذکور می تواند آسیب های جبران ناپذیر و خساراتی آشکار متوجه مجموعه نماید.

هات تپ– hot tap- عملیات هات تپ– اجرای هات تپ