هات تپ روی مخازن همان طور که در بخش های پیشین گفته شد دارای حساسیت های قابل توجهی در مقایسه با هات تپ خطوط لوله است. مخازن نفتی و گازی و حتی مخازنی که حامل مواد شیمیایی به ظاهر غیر قابل احتراق نظیر آب و فرآورده های آن می باشند نیزز دارای خطرات بالقوه مشهودی هستند. از این رو انجام عملیات هات تپ روی مخازن دارای ویژگی های منحصر به فردی است که در عملیات های انشعاب گیری گرم خطوط لوله یافت نمی شود.
از جمله دیگر مواردی که عملیات هات تپ روی مخازن را دشوار می کند می توان به زاویه انجام عملیات اشاره کرد. بسته به موقعیت قرار گیری مخزن و زاویه انجام کار، ممکن است دشواری هایی در عملیات بروز دهد. البته لازم به ذکر است در برخی موارد شکل مخزن می توان بر سرعت و سهولت عملیات بیافزاید. برای مثال اگر سطحی که قرار است انشعاب گرم روی آن انجام شود تخت باشد طبیعتا هم در ساختن و نصب سدل نیپل دشواری ها کمتر خواهد بود و هم انجام عملیات هات تپ سریع تر پیش می رود. چرا که مخزن دارای انحنا نبود و به پیشری کمتری احتیاج خواهد بود.
اما در هر صورت انجام هات تپ روی مخاز نبا توجه به نکات ذکر شده در بخش های پیشین دشوارتر خواهد بود و در این خصوص تیم مجری هات تپ بابد آمادگی و توانایی لازم جهت انجام عملیات به ایمن ترین شکل مکن را داشته باشد.
هات تپ مخازن
حتی استانداردهای بین المللی انجام عملیات هات تپ نیز برای انشعاب گبرب از مخازن شرایطی را به صورت ویژه مطرح کرده اند. بر اساس استاندارد API 2201 خطراتی که مختص انجام هات تپ روی مخازن هستند را می توان به شرح زیر برشمرد:
According to API RP 2201 the hazards for a hot tapping operation in tanks are the following:
حین جوشکاری سدل نیپل روی مخزن طبیعتاً حرارتی ایجاد می شود که در صورت رسوخ و نفوذ به درون مخزن می تواند اسباب خطر باشد، علی الخصوص زمانی که سیال یا ماده درون مخزن راکد و فاقد سیالیت باشد. زمانی که سیال دارای جریان با فشار مناسب می باشد امکان بروز این گونه خطرات کمتر است اما زمانی که راکد باشد امکان بروز واکنش میان حرارت ناشی از جوشکاری و سیال درون مخزن وجود دارد. حتی اگر سیال درگیری مستقیم با سطح جوش نداشته باشد نیز همچنان جوشکاری به منظور هات تپ خطراتی به همراه خواهد داشت. عمده سیالات حتی سیالاتی غیر قابل احتراق نظیر اب دارای بخارها و مواد شیمیایی هستند که در محیط مخزن شناورند و می توانند با حرارت ایجاد شده واکنش شیمیایی خطرناک داشته باشند. در این خصوص تدابیر مشخص و قابل توجیه فنی جهت جوشکاری الزامی است.
وجود ونت یا هر گونه لوله یا شیر تخلیه روی تانکرها و مخازن تا حدودی می تواند به فرایند کمک کند به این ترتیب که پیش از انجام کار با گشودن شان بخی از بخار از محیط تخلیه شود اما این راهکار هرگز قابل اتکا و اعتماد نیست. به هر حال حتی پس از تخلیه کامل مخزن از سیال نیز مواد شیمیایی آن برای مدت ها در محیط باقی می مانند و در صورت مواجهه با مواد قابل اشتعالی نظیر حرارت و برق جوشکاری حتما خطراتی جدی متوجه کار خواهد شد. از این رو اتخاذ احتیاطات ویژه در این خصوص الزامی می باشد. حتی در صورتی که نیاز بود باید از انجام عملات امتناع کرد. تیم فنی و مهندسی در درجه اول می بایست با استفاده از دانش، تجربه و مهارت خود راه حلی برای رفع مشکلات بالقوه و احتمالی پیش روی عملیات انشعاب گرم بیابند اما در صورتی که کار فاقد توجیه فنی و ایمنی بود انجام آن نوعی بی تدبیری و بی خردی در اخلاق کار حرفه ای محسوب خواهد شد و مسئولیت ان بر عهده مجری عملیات هات تپ خواهد بود. در این خصوص تیم اجرایی و کارفرما باید دارای همکاری و تعامل مستمر و پایدار باشند تا از بروز هر گونه سانحه در انجام کار پیشگیری شود.
در صورتی که فضای درون مخزن مملو از محصول و سیال باشد به طوری که سیال مستعد سر ریز شدن از مخزن باشد نیز انجام هات تپ روی مخزن مذکور توصیه نمی شود. در این شرایط می بایست هماهنگی ها با کارفرما جهت کنترل جریان ورودی به مخزن تا زمانی که عملیات در حال انجام است صورت گیرد. در غیر این صورت انجام انشعاب گرم هرگز توصیه نمی شود. با توجه به فشاری که متوجه دستگاه هات تپ و مجموعه است فشار مازاد سیال نیز مزیذ بر علت خواهد شد و می تواند دستگاه هات تپ را دچار آسیب و اشکال در عملکرد کند. در این خصوص دستگاه هات تپ باید کاملاً متناسب با شرایط سیال آماده و تجهیز شود و چنان چه اشاره شد اگر به لحاظ فنی کار توجیه ناپذیر بود ذره ای درنگ جایز نیست و مجری عملیات هات تپ باید صراحتاً امکان ناپذیری عملیات انشعاب گرم روی مخزن مذکور را به اطلاع کارفرما برساند تا با اتخاذ تدابیر از سوی کارفرما جهت کاهش میزان سیال درون مخزن مشکل مطروحه رفع شود.
جوشکاری اتصال روی خط لوله یا مخزن از جمله حساس ترین مراحل در فرایند هات تپ قلمداد می شود. این حساسیت در خصوص مخازن به مراتب بیشتر خواهد بود چرا که در خطوط لوله سیال در حال جریان بوده و لوله مملو از سیال در حال جریان می باشد. اما در خصوص مخازن ما افت فشار، جریان و ورودی و خروجی آن را خواهیم داشت و از این حیث شرایط انجام هات تپ به لحاظ متغیرهای فنی ذکر شده مدام تغییر پیدا می کند.
در این شرایط نیز باید کاملاً با کارفرما هماهنگی های لازم را ترتیب داد. عملیات هات تپ نسبت به یکسری متغیرها انعطاف لازم را دارد اما در برخی موارد باید خطوط قرمز و نقاط هشدار عملیات را مد نظر قرار داد. برای مثال زمانی که سطح سیال درون مخزن پایین تر از سطح مقطعی باشد که خطوط جوش روی آن زده می شود باید از انجام آن سر باز زد. ممکن است در زمان آغاز عملیات جوشکاری سطح سیال به میزان دلخواه باشد اما حین انجام کار بنا به فرایندهای رایج کاری حاکم بر مخزن از میزان سیال کاسته شده و به پایین تر از سطح جوشکاری برسد. در چنین شرایطی جوشکاری اکیداً توصیه نمی شود. در این شرایط باید پیشاپیش نسبت به خطرات جوشکاری روی سطحی از مخزن که فاقد سیال می باشد حساسیت به خرج داد. زمانی که سطح سیال پایین تر از نقاط جوشکاری باشد گازهای موجود در مخزن بودن شک با خط جوش واکنش خواهند داشت و بودن شک تبعات سنگینی متوجه مجموعه خواهد شد. باید پیش بینی ها و ترتیبات لازم در این خصوص اندیشیده شده باشد تا مشکلاتی از این دست متوجه مجموعه نشود.
Welding on the exterior of tanks in service shall not be conducted unless controls are established and in place to prevent flammable vapors from reaching the area of welding. Work must be stopped immediately should flammable vapors be detected in the welding area.
فرایند جوشکاری سدل نیپل روی مخزن به منظور انجام عملیات هات تپ باید تا جای ممکن تحت نظارت فنی و مهندسی قرار گیرد. نه به این معنا که صرفاً صحت و دقت عملیات جوشکاری مورد توجه قرار گیرد، بلکه در این شرایط بررسی شرایط فنی و جرسان سیال درون مخزن از اهمیت بسیار بیشتری برخوردار است. در عملیات هات تپ فرض بر آن است که جوشکار انتخاب شده برای نصب اتصال دارای صلاحیت و شایستگی کافی برای انجام کار برخوردار است و می توان پیش از انجام کار با انجام تست های لازم نسبت به این مسئله اطمینان حاصل کرد. همچنین پس از انجام جوشکاری نیز صحت انجام کار با استفاده از تست های جوش متناسب با شرایط انجام خواهد شد. اما بازرسی مستمر جریان سیال درون مخزن حین جوشکاری از اهمیت بسیار بالاتری برخوردار است، خصوصاً در شرایطی که کارفرما نمی تواند به هر دلیلی سطح سیال درون مخزن را ثابت و به مقدار مناسب برای انجام جوشکاری و هات تپ نگاه دارد.
هات تپ
هات تپ با وجود مزایای بسیار مشهودی که دارد به نوبه خود دارای معضلات و دشواری ها و حساسیت های منحصر به فردی است و همین امر بسیاری از صاحبان صنایع و فعالان حوزه های نفتی و گازی را نسبت به الزامات خود حساس کرده است. انجام عملیات مستلزم آشنایی با استانداردها، الزامات و شاخصه های فنی و ایمنی متعدد است و تجربه، تبحر و سرعت عمل خاصی را می طلبد. این امر باعث ضده است کنتر فعال صنعتی به ارائه خدماتی از این دست متمایل شود. افزون بر این، صاحبان و برنامه ریزان مجتمع های صنعتی نفتی و گازی به جهت عدم آشنایی با این عملیات ممکن است در انتخاب آن برای انشعاب گیری از خطوط لوله و مخازن خود دچار تردید شوند. در این زمینه مهم ترین وظیفه یک مجری و پیمانکار تخصصی عملیات هات تپ آشنا نمودن فعاان با تمامی ابعاد این عملیات است. این مهم از دو حیث حائز اهمیت است؛ اول آن که به این صورت برنامه ریزان و تصمیم گیران با ابعاد مختلف عملیات هات تپ آشنا می شوند و درمی یابند که در قبال حساسیت هایی که دارند راهکارهایی پیش بینی و انجام گرفته است. این امر ضریب اطمینان نسبت به انجام عملیات را افزایش می دهد. نکته دوم نیز در این است که تصمیم گیران نسبت به دانش فنی و مهارت پیمانکاران اجرایی عملیات انشعاب گرم هات تپ اطمینان می یابند. انتقال داده و اطلاعات در خصوص متغیرها مؤلفه های دخیل در عملیات هات تپ به کارفرمایان، آن ها را نسبت به مهارت مجریان عملیات مطمئن تر می کند و تمایل ایشان به انتخاب این روش برای هات تپ گیری را افزایش می دهد.
شرکت پیشگام صنعت ابزار در این راستا در کنار مشاوره ها و پاسخگویی به نیازها و سوالات، و ابهامات مشتریان، برنامه های آموزشی مختلف را در دستور کار خود قرار داده است که در صورت تمایل هر واحد صنعتی حاضر به ارائه آن است. ضمن این که مطالب مندرج در وبسایت و سایر پایگاه های رسانه ای این شرکت ابزارهایی مناسب برای جلب اعتماد مشتریان جهت کنار گزاردن روش های سنتی و سوق یافتن به این عملیات پرمزیت خواهد بود.
